Công tác và định hướng nghề nghiệp cho sinh viên, các bạn trẻ chưa mang lại hiệu quả để có thể giúp cho sinh viên mới ra trường tìm được công việc tốt.

Xem ngay: Khái niệm nghề và nghiệp

Hiện trạng về công tác và định hướng nghề nghiệp

Về mặt quản lý nhà nước

Chính phủ, các Bộ, ban ngành đặc biệt là bộ giáo dục và đào tạo, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, và Tổng cục dạy nghề đang thiếu dự báo về nhu cầu nguồn nhân lực cụ thể ở mỗi ngành nghề trong tầm ngắn hạn (khoảng 5 năm), dự báo dài hạn (5-10 năm).

Dự báo này sẽ giúp cho học sinh cũng như phụ huynh học sinh có một cái nhìn tổng quan về nhu cầu nghề nghiệp trong vòng 5 đến 10 năm tới để có những chiến lược, kế hoạch cho việc học tập, giảm tải tỉ lệ thất nghiệp của sinh viên, tân cử nhân, thạc sỹ mới ra trường.

Ở các quốc gia phát triển khác như Mỹ, Úc đã có dự báo về nhu cầu phát triển cho từng ngành nghề ở mỗi giai đoạn thời gian nhất định. Như vậy, việc chọn trường, chọn nghề, việc hướng nghiệp ở các nước bạn làm từ rất sớm (từ khi học sinh học cấp 2, đặc biệt là hướng nghiệp nghề từ cuối năm cấp 2). Tầm quan trọng của định hướng nghề nghiệp ngay từ các cấp học phổ thông, cuối cấp 2 đặc biệt là cấp 3 vô cùng quan trọng. Ở các nước tiên tiến, các trường đã hướng nghiệp từ giữa cấp 2 (tức khoảng lớp 7,8) để các con được mường tượng về nghề, trải nghiệm về nghề để lên cấp 3 các con có thể chuyên sâu chọn học các môn xã hội hay tự nhiên…

Về việc này sẽ giúp các con khám phá dần khả năng của bản thân mình phù hợp với ngành nào, nghề nào, từ đó nuôi dưỡng sở thích và đam mệ. Khi các con có đam mê thì thành công sẽ đến nhanh chóng hơn và các con sẽ có động lực để vượt qua mọi thử thách trên con đường mình đã chọn.

Công tác và định hướng nghề nghiệp, cách chọn trường chọn nghề
Công tác và định hướng nghề nghiệp, cách chọn trường chọn nghề

Về mặt thực hiện triển khai tới các cấp đơn vị các trường

Hiện nay nhà trường đang làm hướng nghiệp cho học sinh qua các chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhưng việc làm này vẫn nửa vời và chưa thực chất. Số tiết học chỉ là 1 tiết/ tháng và thường do các cán bộ giáo viên không chuyên trách, không có nghiệp vụ, kinh nghiệm, chuyên môn đảm nhiệm giảng dạy. Thậm trí ở một số trường, giáo viên đoàn đội thiếu giờ được cử đi để dạy các tiết học hướng nghiệp này. Tệ hơn nữa, có giáo viên giao cho lớp trưởng các lớp cuốn giao khoa về hướng nghiệp và cho các bạ học sinh tự đọc.

Chính vì vậy các tiết học hướng nghiệp trong nhà trường trở nên nhàm chán và không thực tế. Học sinh các cấp không chú ý đến tiết học này và thường học ghép giờ học giáo dục công dân.

Hàng năm vào tháng 3 và tháng 4 trước mùa thi THPT và đại học, các trường tổ chức các buổi học hướng nghiệp chủ yếu là hướng dẫn thi cao đẳng và đại học, hướng dẫn các em làm hồ sơ thi như thế nào còn các thông tin về nghề thì học sinh rất “đói”.

Tài liệu phổ biến hiện nay cho các em là những điều cần biết về tuyến sinh đại học cao đẳng hệ chính quy. Cuốn sách này gần như chỉ thay đổi về số chỉ tiêu hàng năm, các nội dung khác gần như vẫn giữ nguyên qua các năm.

Trong phần hướng nghiệp, nhà trường chủ yếu dạy học sinh đi làm thuê, không dạy cho học sinh làm chủ, tự thân lập thân lập nghiệp. Chúng ta muốn có Steve Jobs hay Bill Gates của nền kinh tế nhưng chúng ta không dạy cho họ cách để trở thành như họ, thì làm áo chúng ta có những Bill Gates, Mazk Zuckerberg trong trương lai?

Hiện nay, việc chọn nghề của học sinh đa phần dự theo tư vấn của bố mẹ, của thầy cô. Ảnh hưởng nghề nghiệp của bố mẹ trong gia đình tới sự tư vấn nghề nghiệp cho con cái dẫn tới sự lựa chọn nghề nghiệp cho con cái vẫn rất lớn. Ca dao Việt Nam có câu:

“Con vua thì lại làm vua

Con sãi ở chùa lại quét lá đa”

Câu ca dao này phần nào đó vấn còn đúng với thời điểm hiện tại ở Việt Nam.Trong gia đình, thông thướng bố mẹ làm nghề gì, bố mẹ hiểu về nghề đó và hướng cho con cái làm theo: Hoặc bố mẹ có mối quan hệ trước, có chỗ trước và cho con thế chỗ khi nghỉ hưu. Con cái cũng lười không chịu vận động, tìm hiểu, không quan tâm lắm đến năng lực, khả năng, ước mơ của mình, không hiểu mình có thích và phù hợp với nghề đó hay không, ra trường chỉ cần có chỗ làm là được, không quan tâm lắm tới phát triner sự nghiệp đường đồi của mình sau này.

Với những học sinh cha mẹ không có điều kiện để ý hoặc không biết thì chọn nghề theo hên xui, cảm xúc nhất thời hay theo xu hướng của đám đông hoặc ngẫu hứng theo bạn bè. Các việc chọn nghề của học sinh theo cảm tính không có chút lý tính, nghiên cứu nghiêm túc tới năng lực của bản thân mình, xác định đam mê, ướng mơ, điều kiện gia đình, xu hướng nhu cầu xã hội như thế nào. Đặc biệt, một số bạn trẻ ngày nay thuộc thế hệ Z, thậm trí còn không có ước mơ, không biết mình thích làm nghề gì.

Một khảo sát gần đây của trường ĐHKHXH&NV – ĐHQGHN cho biết: Trong số gần 3.000 sinh viên đã tốt nghiệp được hỏi có tới 58,2% SV tốt nghiệp không biết xin việc ở đâu, 42% không đáp ứng được nhu cầu của nhà tuyển dụng, 27% không xin được việc vì lý do ngành học không phù hợp với thị trường, thậm trí có 18% (sinh viên) không tìm được việc vì nhà tuyển dụng không biết đến ngành đao tạo.

Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng, một bộ phận lớn SV sau khi đã đi gần hết quá trình đào tạo trong trường đại học, chuẩn bị bước vào môi trường lao động nghề nghiệp, nhưng họ lại thiếu một định hướng đầy đủ và cụ thể cho nghề nghiệp của mình – mà đó, mới là điều cần thiết nhất để xin được việc làm. Nhiều sinh viên học ngành được đánh giá cao, tốt nghiệp với tấm bằng tốt nhưng vấn thất nghiệp. Bởi vì họ không tìm được những công việc như mình được đào tạo trong trường hoặc không được nhận vì không đạt trình độ…

Nhà tuyển dụng thờ ơ với sinh viên mới ra trường

Có thể thấy rõ ràng một thực tế rằng đa số sinh viên (SV) hiện nay đều chưa có một định hướng cụ thể nghề nghiệp nào của họ sau khi tốt nghiệp, và không có nhiều thông tin hệ thống nghề gắn với định hướng đó. Họ thậm trí còn không biết ngành mình học thích hợp với những công việc nào sau khi ra trường. Ngay từ khi lựa chọn ngành học và trong quá trình học không ai nói cho họ biết về các công việc có thể phát huy được kiến thức của ngành mình học. Việc SV theo học chuyên mô hiện tại của mình đôi khi xuất phát từ một điều ngẫu nhiên, từ kinh nghiệm gia đình, bạn bè hoặc chỉ vì nhu cầu “có bằng đại học”.

Cũng vì lý do đơn giản đó mà nhà tuyển dụng thường rất thờ ơ với SV mới ra trường. Điều này cũng dễ hiểu vì theo một thống kê, có đến 94% SV mới ra trường khi đi làm cần được đào tạo lại để đáp ứng nhu cầu cụ thể của doanh nghiệp. Nhiều SV còn chưa xác định được mục tiêu nghề nghiệp, không biết mình ra trường sẽ làm nghề gì, còn mơ hồ với năng lực và khả năng của mình cũng như không có không biết bản thân có phù hợp với nghề đã chọn nữa hay không thì làm sao có thể thuyết phục được nhà tuyển dụng?

Vậy làm thế nào để cải thiện tình trạng thiếu định hướng nghề nghiệp, thiếu thông tin việc làm và thị trường nói trên. Công tác và  định hướng nghề nghiệp cần phải nhìn nhận rõ tầm quan trọng từ cả hai phía đối tượng: Chính phủ, nhà trường, xã hội và phụ huynh, học sinh. Công tác này nên được tổ chức thực hiện chuyên nghiệp, bài bản. Những nghề nghiệp nên được mô phỏng và chia sẻ bởi chính các chuyên gia lâu năm trong nghề giúp các em học sinh có thể mường tượng thực tế về nghề, thậm chí nếu có điều kiện còn tạo cơ họi cho các em trải nghiệm trong những kỳ nghỉ hè để các em khám phá chính bản thân mình. Khi các em đã xác định rõ lộ trình và mục tiêu cuộc đời mình, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa học và làm ắt sẽ thành công.

 

Hãy đánh giá!